- Szkoła często sprawia wrażenie, że jest jedyną przestrzenią, w której możemy rozwijać się naukowo.
- Osoby zajmujące się dziś nauką, pytane o swoje początki, często opowiadają o jakiejś postaci – zwykle jest to nauczyciel – która pokazała im piękno jakiejś dziedziny wykraczające poza szkolne podręczniki.
- Jak jednak zacząć rozwijać się naukowo bez wsparcia takiej osoby? Zobacz przegląd najważniejszych możliwości.
Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci (https://fundusz.org/)
Jeśli masz mniej lub bardziej sprecyzowane zainteresowania naukowe, ale w twoim otoczeniu brakuje wsparcia, dzięki któremu mógłbyś je rozwijać, pierwszym krokiem powinno być zaaplikowanie do programu ZDOLNI Krajowego Funduszu na Rzecz Dzieci (rekrutacja trwa co roku od marca do czerwca) dedykowanego właśnie takim osobom jak ty. Fundusz w rekrutacji nie wymaga paska na świadectwie ani sukcesów w olimpiadach przedmiotowych; wymaga natomiast ciekawości poznawczej, bo celem programu jest zapewnienie ci narzędzi do jej rozwijania z pomocą najlepszych ośrodków badawczych, uczelni i instytucji kultury.
Udział w programie ZDOLNI nie jest zwykłym stypendium, bo zamiast pieniędzy zapewnia i finansuje możliwości: od seminariów humanistycznych, wielodyscyplinarnych obozów naukowych i warsztatów badawczych w instytutach Polskiej Akademii Nauk, przez tutoriale o polityce w świecie Disneya, klasycznym uczeniu maszynowym czy psychologii poznawczej, aż po udział w London International Youth Science Forum w Londynie czy obozie badawczym European Space Camp w Norweskiej Bazie Rakietowej za kręgiem polarnym. Pełnoletnim stypendystom Fundusz oferuje również staże w wybranych placówkach naukowych – można więc, będąc jeszcze w liceum, zaangażować się w pracę zespołów badawczych Instytutu Chemii Organicznej PAN czy Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcela Nenckiego PAN w Warszawie.
Bycie stypendystą Funduszu uczy zarówno pokory, jak i odwagi intelektualnej, pokazując, że konwencjonalne ścieżki rozwoju są jedynie jedną z możliwych opcji, a te niekonwencjonalne mogą doprowadzić do ludzi i miejsc, o których w szkole uczymy się tylko z podręczników. Wreszcie, Fundusz to społeczność – bo jak czytamy na stronie Funduszu, Tworzymy wspólnotę ludzi pragnących zdobywać wiedzę i dzielić się nią – przestrzeń, w której mogą swobodnie rozwijać się pasja, dociekliwość, wytrwałość i odwaga.
Staże badawcze
Aplikować na staże w placówkach badawczych można również samodzielnie i z mojego doświadczenia wynika, że choć w Polsce nie jest to popularna praktyka, część takich instytucji przyjmuje chętnych do nauki licealistów z ciepłem i entuzjazmem. Jeśli interesujesz się naukami eksperymentalnymi, warto przejrzeć strony internetowe laboratoriów i spróbować przeczytać opublikowane przez jego członków research papers, a następnie napisać maila z ewentualnymi pytaniami i pytaniem o możliwość zaangażowania się w pracę konkretnego zespołu badawczego. Czasem otrzymanie jednej, nieraz negatywnej, odpowiedzi wymaga wysłania dwucyfrowej liczby maili, ale warto próbować, bo pomaganie w labie nawet przy prostych zadaniach daje bardzo praktyczne kompetencje, których nie da się zdobyć nigdzie indziej.
Stypendia
Jeśli chcesz rozwijać się na polu naukowym, możesz ubiegać się o pomoc od wielu polskich i zagranicznych organizacji. Przykładowo, program stypendialny Horyzonty Fundacji EFC (https://efc.edu.pl/programy/horyzonty) umożliwia uczniom i uczennicom pochodzącym z mniejszych miejscowości naukę w najlepszych liceach i technikach oraz zakwaterowanie w bursach z wyżywieniem. Co więcej, jeśli jesteś na początku liceum, możesz aplikować o stypendia finansujące naukę w zagranicznych szkołach, między innymi stypendia:
- Towarzystwa Szkół Zjednoczonego Świata (https://www.uwc.org.pl/),
- Cambridge cLASs (http://www.cambridgeclass.pl/),
- British Alumni Society (http://bas.org.pl/),
- FLEX (https://poland.americancouncils.org/flex-polish),
- ASSIST (https://www.assistscholars.org/en/index).
Powstaje też coraz więcej wakacyjnych, międzynarodowych i często oferujących pełne finansowanie programów naukowych, takich jak Yale Young Global Scholars (https://globalscholars.yale.edu/) oferujący kursy Innovations in Science & Technology, Literature, Philosophy, & Culture, Politics, Law, & Economics i Solving Global Challenges.
Jeśli interesujesz się naukami ścisłymi lub przyrodniczymi, warto zaaplikować do najsłynniejszego programu ADAMED SmartUP, w którym można wygrać udział w innowacyjnym obozie naukowym i stypendium finansowe. Czasami programy naukowe dla licealistów oferowane są również przez uczelnie, jak na przykład program tutoringowy First Steps in Science UŚ (https://us.edu.pl/program-tutoringowy-first-steps-in-science/?doing_wp_cron=1632787013.0586130619049072265625). O innych polskich i zagranicznych stypendiach naukowych możesz dowiedzieć się z często aktualizowanej strony https://www.mojestypendium.pl/, a lista polecanych przez Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci stypendiów dla utalentowanej młodzieży znajduje się tutaj: https://fundusz.org/czytelnia/polecamy-programy-stypendialne/.
Studia zagraniczne?
Jeśli myślisz o kontynuowaniu swojej edukacji na zagranicznych uczelniach, możesz ubiegać się o bezpłatne wsparcie organizacji takich jak założona przez Polaków na Oksfordzie fundacja Project Access (https://projectaccess.org/team-poland, szczególnie warty uwagi jest realizowany przez Project Access bootcamp dla uczniów i uczennic rozważających studia zagraniczne w Europie Kontynentalnej – https://www.facebook.com/events/207086731210348/). Możesz też zaaplikować o pełne stypendium na udział w przygotowującym do procesu rekrutacyjnego zagranicznych uczelni Rejsie Mentoringowym realizowanym przez Our Future Foundation (https://rejsmentoringowy.pl/).
Katarzyna Kubik
