Dziś tereny byłego obozu są jedynie rozległą przestrzenią porośniętą trawą i drzewami. Dla mieszkańców Krakowa pełnią funkcję rekreacyjną i wypoczynkową, a po tragicznych wydarzeniach i tysiącach ludzi, którzy ponieśli tam śmierć, praktycznie nie ma śladu. Projekt “KL Plaszow”. Historia, która łączy. będąc finalizacją warsztatów prowadzonych przez Muzeum Krakowa i Muzeum KL Plaszow, jest zwróceniem się młodego pokolenia ku przeszłości, ale i gestem ku przyszłości. Pragniemy szerzyć wiedzę i pamięć o tych, którzy nie mają już głosu. Podać dłoń historii i wydostać ją zza ściany niepamięci.
Krótko o historii
Niemiecki nazistowski obóz pracy przymusowej utworzony został w październiku 1942 r. w Krakowie na obszarach dwóch dawnych cmentarzy żydowskich, jako jeden z trzech założonych przez władze niemieckie III Rzeszy na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Przeznaczony był dla kilku tysięcy więźniów, głównie Żydów ze zlikwidowanego w marcu 1943 r. krakowskiego getta.
W lipcu 1943 r. Niemcy na terenie obozu utworzyli obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Przetrzymywano w nim mieszkańców Krakowa oraz ofiary pacyfikacji miejscowości podkrakowskich.
W styczniu 1944 r. teren został przekształcony w obóz koncentracyjny (Konzentrationslager Plaszow bei Krakau – KL Plaszow). W szczytowym okresie liczba więźniów wynosiła ok. 25 tys., a na jego terenie (80 ha) znajdowało się ok. 200 obiektów.
W sierpniu rozpoczęła się likwidacja obozu. 14 stycznia 1945 r. ostania grupa ok. 600 więźniów KL Plaszow wyruszyła pieszo w kierunku Auschwitz-Birkenau.
Od 18 stycznia do października 1945 r. na terenie obozu stacjonowała Armia Czerwona, pustosząc poobozowy teren.
Szacuje się, że przez cały okres funkcjonowania obozu więziono w nim około 35 tysięcy osób, a liczba ofiar wynosiła około 6 tysięcy.
Na terenie obozu mieściły się dwa kamieniołomy, z których wydobywano wapień służący do budowy obozowej infrastruktury. Była to najcięższa z prac obozowych. To właśnie morderczy trud i spracowane dłonie więźniów stały się dla nas symbolem pamięci o tym tragicznym miejscu i ludziach, które ono pochłonęło.
informacje o historii obozu KL Plaszow zaczerpnięte z materiałów Muzeum Krakowa i Muzeum KL Plaszow.
Chwycić wczoraj, uświadomić dziś, zachować dla jutra
Historia obozu KL Plaszow jest jednym z wielu przykładów, jak łatwo jest zapomnieć o przeszłości, pogrzebać to, co nieprzyjemne i bolesne, by żyć jakby nigdy nie miało miejsca. Niegdyś przynoszące śmierć i zagładę, dziś miejsce to jest pełne beztroski i nieświadomości. Niewielu wie, a tylko garstka pamięta z własnego doświadczenia zło, którego doświadczyły tysiące. W obowiązku kolejnych pokoleń leży poszukiwanie prawdy i pielęgnowanie pamięci.
Naszą odpowiedzią na niepamięć jest umieszczona na terenie obozu instalacja z gipsowych odlewów dłoni, niejako „pomnik” przełamujący barierę pomiędzy przeszłością a teraźniejszością. Z jednej strony dłonie są głównym narzędziem pracy fizycznej, upamiętniają przede wszystkim miejsce morderczej pracy, którym bez wątpienia był obóz KL Plaszow. Z drugiej strony natomiast, wychodzące ze ściany „podają do nas rękę”, są mostem między czasami, symbolem pamięci i człowieczeństwa.
Jesteśmy świadomi, że instalacja z biegiem czasu będzie niszczeć i tracić na atrakcyjności. Uznajmy to za jej element składowy. Niech stanie się metaforą pamięci, która z czasem zanika i “kruszy się” pod wpływem czasu. Zostanie to, co dało nam tworzenie, przekazywanie innym i dzięki współczesnym technologiom – zapis multimedialny dla przyszłości.
Krok po kroku
Czynnikiem początkowym oraz napędowym projektu były warsztaty organizowane przez Muzeum Krakowa i Muzeum KL Plaszow dla młodzieży licealnej, mające na celu szerzenie wiedzy i pamięci o obozie KL Plaszow oraz rozwijające w sferze twórczo-praktycznej (fotografia, film, sztuki plastyczne). Nasz projekt jest jednym z kilku realizowanych w tym roku w ramach warsztatów “KL Plaszow” Historia, która łączy. i jednym z dwóch reprezentujących VI Liceum Ogólnokształcące.
Instalacją oraz towarzyszącą jej szeroką dokumentacją fotograficzno-filmową, pragniemy zrealizować wszystkie postawione sobie pierwotnie cele: realny wpływ na zachowanie pamięci o historycznym miejscu i związanymi z nim ludźmi, dotarcie do szerokiej liczby odbiorców w każdym wieku, nie przytłaczającą, ale prostą w odbiorze i atrakcyjną formę realizacji.
Największym celem i korzyścią, jaką osiągnęliśmy dzięki realizacji projektu jest jednak to, co zostało w nas. Dzięki możliwości pracy z wieloma różnymi osobami przy wykonywaniu gipsowych odlewów czy filmu pamięć na nowo ożyła i zmotywowała nas do dalszego działania. Połączyliśmy się, by dać historii głos, a to ona dała go nam.
Twórcy:
Gabriela Woźniak,
Marcin Kamiński,
Jakub Borkowski,
Joanna Kost.